Het wel en wee van de wezen in Weeshuis Museum in Culemborg
Na de historische kennismaking met Culemborg brachten we een bezoek aan het eerste nieuwgebouwde weeshuis van Nederland. Gesticht als nalatenschap van de edele Elisabeth van Culemborg. 700 weesmeisjes en -jongens woonden een belangrijk deel van hun leven hier bij moederoverste.
Al eeuwenlang worden jonge kinderen door het overlijden van één of beider ouders wees. In de Gouden eeuw kwamen veel wezen op straat te staan. De rijke en kinderloze Elisabeth liet haar vermogen na aan de stad. Met het geld kon een nieuw weeshuis gebouwd worden.
Bezoek het Elisabeth Weeshuis Museum in Culemborg
In de Herenstraat prijkt boven de poort een Latijnse tekst. Letterlijk vertaald betekent dit: ‘Het burgerkroost dat te vroeg van ouders ontbloot, ontvangt Elisabeth hier koesterend op schoot’. Het wapen van Elisabeth en haar echtgenoot staan erboven. De poort is de entree naar het museum die ons brengt op een prachtig binnenplaatsje waar twee ‘eyecatchers’ opvallen. Als eerst het standbeeld van Elisabeth en daarnaast de prachtige gevelsteen.
In de speciale fundatiebrief werd het weeshuis formeel gesticht. De originele brief is te bewonderen. De oprichting van het weeshuis was uniek omdat er nog nergens in Nederland een nieuwbouwhuis was. Het kostte toen 50.000 gulden om het gebouw en de bijgebouwen zoals de boerderij en brouwerij te bouwen. Het heeft haar geld wel opgebracht, want tot 1952 bleef het weeshuis in bedrijf! Sinds 2014 is het Elisabeth Weeshuis Museum verbouwd tot het nieuwe stadsmuseum van Culemborg.
“Dat zulke jonge plantjes niet verdorren en verloren gaan, maar tot Gods eer zullen opgroeien en opgevoed mogen worden” – tekst uit de fundatiebrief.
Jongens en meisjes leefden strikt gescheiden in het weeshuis. Zelfs via de ramen konden ze elkaar niet zien. De jongens en meisjes hadden ieder een eigen vleugel met aparte slaapzaal, eetzaal en klaslokaal. Juist ook het onderwijs was belangrijk voor de wezen om hen een toekomst te geven. Zo leerden ze lezen en schrijven via ‘Aap, Noot, Mies’. De meisjes leerden spinnen en maakte de maegdekens.
Authentieke kamers en moderne foefjes
Hoe was het leven voor de weeskinderen? Streng en liefdeloos? Of had het ook positieve kanten? Hoe gaat het nu met de wezen en halfwezen? Vragen waar je in dit museum antwoord op krijgt. Het is een echt familiemuseum dat ook zeker kids bewust maakt van het bestaan van ‘wezen’. Het museum heeft een tweetal etages en een deel is in de oude staat gelaten. Zoals de Pretectorenkamer uit 1800. Maar er zijn ook moderne toepassingen zoals de spiegels waar een scherm in zit. Of ga in het bedje van de wezen liggen en luister naar de verhalen via de iPad in het voeteneind.
Praktisch info Elisabeth Weeshuis Museum
- Op de zolder van het museum zijn wisselend exposities te zien.
- De tuin tussen het museum en de stadsmuur zijn prachtig om in de zomer in te wandelen.
- Het museum heeft een themacafé, het Weescafé, waar je door de dienstmeid wordt opgewacht.
- In de schoolvakanties zijn er uiteraard leuke extra activiteiten.
- Je kunt het museum met de Museumjaarkaart bezoeken. Kijk voor toegangsprijzen en openingstijden op de website.
Musea in Gelderland
Het Elisabeth Weeshuis is een van de vele musea in Gelderland. In de Gelderse streken zijn veel musea te bezoeken. Een aantal tips:
- Terug naar de Middeleeuwen in Kasteel Doorwerth
- Het Openluchtmuseum ten tijden van de Tweede Wereldoorlog
- Kroller-Muller, uit verdriet geboren
- Strijdtoneel van de bevrijding, Groesbeek
- Op reis naar Afrika in Berg en Dal
Disclaimer: Ik bezocht het Elisabeth Weeshuis Museum tijdens tijdens een blogtrip in de Gelderse streken die we met ensanne.nl organiseerden.
Ik was hier ook graag naartoe gegaan. Maar ja, zo veel te zien en zo weinig tijd. Binnenkort maar weer terug naar Gelderland dus.