Littekens van bombardement in Haags Bezuidenhout

3 maart 1945. Een verwoestend bombardement legt de Haagse wijk Bezuidenhout in as en puin. Een bombardement waarmee ruim 500 burgers omkwamen. Tienduizenden Hagenaren vluchtten voor hun leven en raakten alles kwijt. Wie anno 2020 op pad gaat in de wijk ziet de littekens van de ooit zo statige wijk. 

“Het was geen vergissingsbombardement,” begint Lia van den Broek, voorzitter van Stichting 3 maart ’45. Ze leidt me met de Haagse vrijheidsambassadeurs in aanloop naar de herdenking rond in haar wijk. “Er was daadwerkelijk een plan. Het doel was de opslag van de raketten in het Haagse bos. Alleen door verkeerde coördinaten, mist en harde wind vielen de bommen een kilometer van het eigenlijke doel. Midden in de wijk.”

De stichting heeft zich de afgelopen jaren hard gemaakt om veel ooggetuigen verhalen en verslagen vast te leggen. Zo is er een wandelroute (op papier, met gids of app), een expositie ‘De herinnering blijft…’ en komt er een boek.

De wijk voor de oorlog

Bezuidenhout, ‘ten zuiden het hout’ kreeg eind 19e haar vormen. “De Bezuidenhoutseweg was de eerste straat waar buitenplaatsen rondom het Haagse bos kwamen. De eerste straten die daarop volgden waren de 1e en 2e Van den Boschstraat. Daarna kwamen de straten die vernoemd werden naar Koningin Emma (en al haar namen) en Koningin Wilhelmina. Zo zijn er de Theresiastraat, Paulinastaat etc. gekomen,” vertelt Lia verder.

Opslag van raketten

We lopen naar het Haagse bos. “In de oorlog waren hier de V2-raketten van de Duitsers gesitueerd. Er zijn ooggetuigen die de geluiden van het afvuren nog kunnen herinneren. In 5 minuten na het afvuren bereikte deze de Britse kust. Daarom wilde de geallieerden deze wapens maar al te graag vernietigen. Eén raket was 14 meter lang.” Indrukwekkend als je nu door het serene bos in de drukke stad loopt.

3 maart 1945

Al weken gaat er regelmatig een luchtalarm af in Den Haag en vallen er bommen op meerdere plekken in de stad. Toch worden bewoners in de wijk rond 9 uur ‘s ochtends verrast. Ik ontmoet de inmiddels 90 jarige Loes van der Werff – Boxmeer. Een meisje van 15 in de oorlog. Ze vertelt me: “Ik had net bloembollen van de buren aangenomen. Ik stond op de trap toen het gebeurde. De splinters van de deur vlogen door het huis. Ik had het gevoel dat ik onder het puin lag, maar het was stof. Samen met mijn vader sloeg ik op de vlucht. Ik had die dag een skipak aan, die had mijn vader op de kop getikt. Het was het enige dat ik nog had. Onderweg zei hij tegen mij: “kijk maar omhoog”. Maar we moesten over lijken stappen en enorme gaten. Ik zag een oma die de lichaamsdelen van kinderen in een kinderwagen verzamelde.”

Het huis van Loes werd door brand helemaal verwoest en de straat is zelfs na de oorlog verdwenen. “Wij kwamen in een huis van familie die door de hongerwinter naar het oosten van het land was vertrokken. Het was overleven.”  Loes vertelt nu nog ieder jaar op de middelbare school in de wijk over haar ervaringen. “Want de jeugd moet weten wat oorlog is. En welke ellende dat brengt.”  Bekijk ook de reportage die ik voor 75 jaar Vrijheid Den Haag maakte.

Juliana en haar zonen

We lopen verder door de wijk. De brandgrens van toen is duidelijk zichtbaar als je kijkt naar de oude en nieuwe gebouwen. “Kijk daar maar,” wijst Lia naar een rij gebouwen aan de overkant van de Juliana van Stolberglaan. “Een enkel rijtje oude statige gebouwen, is blijven staan.” Een wonder gebeurde met het monument Juliana en haar zonen. “Oorspronkelijk stond het op het Louise de Colignyplein, en hield het tijdens het bombardement de stand,” weet Lia. “Later is het verplaatst naar de huidige plek, aan de Juliana van Stolberglaan. Ieder jaar vindt hier de herdenking plaats en leggen de nabestaanden bloemen.” Uiteraard ook dit jaar in 2020. Bijzonder is dat dit jaar alle slachtoffers een naam hebben gekregen. 533 in totaal. “In samenwerking met Stichting WO2 Sporen hebben we ze niet alleen hun naam, maar ook hun verhaal, foto’s en documenten vindbaar gemaakt. Het is op onze website te vinden.”

Nieuwe videobeelden

Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie bracht zaterdag 29 februari een reeks van kleurenbeelden van het 320 Squadron. Aan boord van een van de bommenwerpers is een cameraman en indrukwekkende beelden geven een impressie van de oorlog in de lucht. Later zijn shots te zien van brandende gebouwen en ingestorte panden.

Film-blik – bommen op Den Haag from NIMH – Militaire Historie on Vimeo.

Wederopbouw

Na de oorlog begon de wederopbouw. “Er was een grote behoefte aan kantoren. Die zijn er uiteindelijk in het hedendaagse Beatrixkwartier en aan de Beatrixlaan gekomen. Oude straten keerden daarmee niet terug. Maar je ziet het ook op de Bezuidenhoutseweg. Sommige huizen hebben daar wel de oorlog overleefd, maar er moesten kantoren voor in de plaats komen. De huisnummers gaan daarom nu van 10 naar 20 naar 30. Vroeger stonden daar gewone huizen tussen,” licht Lia toe. “En natuurlijk de Utrechtsebaan, de huidige verkeersader in de stad. Die is gekomen waar de oudste straten van Bezuidenhout waren.”

Sporen in Bezuidenhout

Wie meer wil weten over de sporen in het Bezuidenhout kan een van de rondleidingen maken. Zo organiseert het Gilde diverse rondleidingen, is er een app of wandelboekje. Voor kinderen is er een kidsroute. Op 20 en 21 maart aanstaande is er een speciale kunstroute. Kijk voor alle activiteiten op de speciale website. 

Disclaimer: Ik werk mee aan 75 jaar Vrijheid Den Haag. De herdenking van het bombardement op Bezuidenhout is een van de Haagse herdenkingen. De historische informatie in het artikel dient om mijn verhaal te ondersteunen en deze heb ik met zorgvuldigheid geraadpleegd.

Sanne Bakker

Sanne Bakker is eigenaar van ensanne reist. Sanne houdt van stedentrips maken en daarbij een hoop dingen bezoeken. Ze is geïnteresseerd in kunst, musea en WW2. Ook is ze in voor echte Try before you die avonturen. Daarbij heeft ze haar diploma in de Reisjournalistiek gehaald.