Eerste kennismaking met historisch Culemborg
“Wat is het eerste dat in je opkomt als je denkt aan Culemborg?” *STILTE* Ik zou het zelf echt niet weten, maar waar sommige er nog ‘Gispen Meubels’, ‘aan de Lek’ en van ‘die tvserie’ uit persen. Dat deze stad al eeuwen historie heeft, wist ik niet. Tijd voor een eerste kennismaking!
In de 14e eeuw was Kuilenburg of Kuylenburgh zoals het toen nog heette een vrijstad met eigen rechtspraak. De eeuwen die daarop volgenden was het onderdeel van vele gravenhuizen met als laatste de Oranjes. En verder gebeurde er nogal wat; Vrouwe Elisabeth stichtte er het eerste weeshuis. De Hertog van Alva liet het kasteel van Culemborg met de grond gelijk maken omdat graaf Floris van Pallandt ervoor zorgde dat het protestantisme opkwam. Hadden we het al over de vrouwenoproer van Culemborg gehad?
Stadswandeling door historisch Culemborg
Onze gids Jur van Zanten wacht ons op de Markt bij het prachtige 16e eeuwse stadhuis en mijn verwachting is dan ook dat deze man ons veel wetenswaardigheden en feiten gaat bijbrengen! “De geschiedenis van Culemborg gaat terug tot de middeleeuwen. Al in een akte van 1281 wordt de stad genoemd. In oude boeken en geschriften hebben ze veel terug kunnen vinden. In 1318 komen er stadsrechten bij, wat voor de historie van de stad vrij laat is.”
We bestijgen de trappen van het stadhuis en Jur vertelt enthousiast verder. “Het Marktplein waar we nu staan heeft een belangrijke plek gespeeld. Handelaren kwamen van heinde en verre om hier te handelen. Maar er werden ook misdadigers aan terechtgesteld. Op de rechterhoek kun je hier ook de kaak zien. Hier werden de misdadigers ‘voorgesteld’ aan de menigte. Hier komt ook het spreekwoord vandaan.”
Al wandelend komen langs de het oudste gebouw van Culemborg; het Pietersgasthuis. ‘Dit stukje muur uit de 14e eeuw en bood toen als gasthuis onderdak aan armen en reizigers.’ Het straatje waar we nu in staan lijkt nog veel meer oude gebouwen te bevatten. Maar dat is schijn. ‘Kijk maar goed naar de gevels’ zegt Jur. We zijn de straat door en we staan alweer stil. Op de gevel prijkt een gele affiche van ‘Miss Virginia’ maar dat is niet zozeer het verhaal dat Jur wil vertellen. ‘Het huis hier is het Jan van Riebeeckhuis. Jan was de stichter van Kaap de Goede Hoop en in Culemborg geboren.’
Hertog van Alva en de verwoesting van het kasteel van Culemborg
We passeren de Franse school en Visbank om door te lopen naar de resten van het oude kasteel, dat dus in opdracht van de hertog van Alva werd verwoest. “Alva werd namens de Spaanse koning aangesteld als landvoogd. De aanleiding hiervoor was de beeldenstorm. Willem van Oranje sloeg voor Alva op de vlucht en ook Floris van Pallandt met wie hij samenwerkte. Floris liet in Culemborg het protestantisme nog openlijk verkondigen en zo werd het kasteel met de grond toe gelijk gemaakt. Er is veel archeologisch onderzoek verricht want de sporen van het kasteel zijn nog steeds zichtbaar.”
Kerken, stadspoorten en overstromingen
Via de achterzijde van de Grote Barbarakerk, die tijdens de beeldenstorm werd verwoest en sindsdien ook protestant is, lopen we naar een andere mooie kerk; de Joodse synagoge. Rechts ligt ook al de Binnenpoort, een van de zeven originele stadspoorten, die ons weer terug op de Markt brengt. Vlak voordat we de poort doorgaan wijst Jur ons nog op een paar gevelstenen. “Culemborg is in de loop der eeuwen een paar keer in de strijd met het water geweest. Onder andere in 1820 was er een grote watersnood toen de dijken doorgebroken waren. In 1995 stonden de dijken voor het laatst op doorbreken.”
Een korte maar krachtige rondgang door het historische centrum, maar zeker interessant als eerste kennismaking! Wil je ook met een gids op pad? Iedere eerste zaterdag van de maand (april – oktober) kun je om 11.00 uur gratis mee. Of ga met het Culemborg Magazine zelf op pad.
Tips voor je bezoek aan Culemborg
- Jan Weissenbruch, een van de schilders van de Haagse school, verbleef ook langere tijd in Culemborg en maakte vele stadsgezichten. Deze staan als replica op meerdere plekken in de stad.
- Wil je meer weten over de geschiedenis van Culemborg en het Weeshuis? Bezoek dan het Elisabeth Weeshuis Museum.
- Dé Urban Hotspot van Culemborg is de Gelderland Fabriek. In de voormalige locomotiefloods en Meubelfabriek vind je een super toffe locatie!
- Smikkelen kun je in de Gelderlandfabriek ook bij Una Volta, letterlijk vertaald; er was eens… Pizza’s komen hier uit de houtgestookte oven en het deeg is werkelijk heerlijk!
Disclaimer: ik bezocht Culemborg als onderdeel van een blogtrip in de Gelderse Streken. Dit artikel is wel gebaseerd op mijn eigen ervaring.
Ik ben dol op Hollandse plekken vol historie, maar Culemborg was nog niet eerder bij me op gekomen als een bestemming. Leuk om er eens wat meer over te lezen en te zien. Het ziet er erg gezellig uit. Over het algemeen houd ik niet van rondleidingen met gids, maar in zo’n stadje kan dat denk ik juist ets toevoegen, want je komt toch wel veel meer te weten over de geschiedenis.
Wat een leuk artikel. Ik zou ook nooit op Culemborg gekomen zijn, maar het ziet er erg mooi en gezellig uit. Mijn voorkeur gaat ook uit naar zelf wandelen. Kelly en gidsen gaan niet altijd samen. Ik dwaal altijd weer af met mijn camera 😉 .
Zelf ben ik ooit een keer in Culemborg geweest toen ik een auto wilde kopen. Vond het zo leuk eruit zien dat ik toen zei er ooit naar terug te willen gaan. Totaal vergeten totdat ik jouw blog lag. Binnenkort maar is een dagje weg in eigen land inplannen.